مقاله اي از الاهرام

تحریم ایران چه سودي دارد؟

اماني ماجد

شوراي امنیت سازمان ملل، به تازگی تحریم هاي جدیدي را برای ایران تصویب کرده است، اما آیا این تحریم ها سودي خواهد داشت؟ آیا باعث خواهد شد که غرب به خواسته اش که همان متوقف شدن برنامه هاي اتمي ایران و اعتماد سازي این کشور با مجامع بین المللي است، برسد؟ یا ایران به مبارزه اش با مجامع بین المللي ادامه مي دهد و به حق خود درمورد غني سازي اورانیوم، پافشاري خواهد کرد؟

تحریم آخر یا چهارمین دور تحریم ها این بار بانک ها را نشانه گرفته است و به آنها اجازه نمي دهد که در خارج از ایران شعبه جدید داشته باشند و ماموران دولت ایران را از باز کردن حساب در بانک هاي خارجي منع کرده است. این قطعنامه ممنوعیت فروش اسلحه به ایران را گسترش داده است و خواستار یک سیستم براي متوقف کردن کشتي هایي که در مسیر ایران تردد مي کنند و جستجوي آنها هستند. این تحریم ها همچنین اعضاي سپاه پاسداران را نیز هدف قرار داده و ممنوعیت هایي را در مورد فعالیت هایي تجاري آنها در نظر گرفته است.

ایران از آغاز دهه هشتاد مورد تحریم قرار گرفته است.این موضوع آنقدر عادي شده است که امیر موسوي، تحلیلگر مسائل ایران در این باره مي گوید که ایرانیان دیگر بدون تحریم نمي توانند زندگي کنند. ما بدون این فشار ها نمي توانیم کار کنیم و تولید داشته باشیم.

فهرست بلند بالاي تحریم هاي ایران روز به روز بلند تر مي شود. این تحریم ها شامل ممنوعیت فروش و انتقال میکروتکنولوژي، مسدود کردن سرمایه هاي ایرانیان در بانک هاي آمریکا و تحریم بانک هاي ایران از جمله بانک مرکزي ایران به دلیل انتقال سرمایه به حزب الله و حماس، مي شود. در سال 2007، اتحادیه اروپا دور جدید تحریم هاي خود را در مورد ایران به اجرا گذاشت. این تحریم ها که چند روز پیش هم به روز شد سختگیري هایي را در مورد اعتبارات بانک هاي ایراني شرکت ها و افراد درنظر گرفته است و محموله هایي که بین ایران و اروپا از طریق هوایي و دریایي رد و بدل مي شود، بارزسي مي کند.

تحریم های قبلی

سه تحریم قبلي در سال هاي 2006 تا 2008 تصویب شد. این تحریم ها فشار هاي اقتصادي بر ایران را از طریق سختگیري درمورد تجارت، واردات تکنولوژي، وام هاي موسسات مالي بین المللي و ممنوعیت سفر برخي از چهره هاي سیاسي به تدریج زیاد کردند. این سه قطعنامه با راي مثبت همه اعضا تصویب شد به غیر از یک راي ممتنع در مورد قطعنامه 1803. با این حال ایران همچنان بر برنامه هاي اتمي اش اصرار دارد و مي گوید که این برنامه ها صلح آمیز است. آخرین قطعنامه با 12 راي مثبت در مقابل دو راي منفي و یک راي ممتنع، تصویب شد.

سپاه پاسداران یکي دیگر از نهاد هاي ایراني است که در این دور تحریم ها هدف قرار گرفته است. خزانه داري آمریکا در پاسخ به اعلام این که ایران تولید اورانیوم 20 درصد را آغاز کرده است، سرمایه هاي شرکت خاتم الانبیا وابسته به سپاه را مسدود کرده است. این شرکت بزرگ در سال 2007 مورد تحریم آمریکا قرار گرفت. خزانه داري آمریکا همچنین سرمایه سردار سپاه رستم قاسمي که بعنوان فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا را که چهار شرکت فاطر، ایمن ساز، مکین و رهاب تحت پوشش دارد، مسدود کرد. خاتم الانبیا پروژهاي زیادي را از شرکن توتال و شل گرفته است.

با وجود اینکه سپاه پاسداران در شرکت هاي بزرگ نفتي و پروژه هاي سرمایه گذاري دخیل است، بسیاري از تحلیلگران معتقدند که تحریم ها تاثیر چنداني ندارد. آنها معتقدند که فعالیت هاي گسترده سپاه در کشور تحریم هاي غرب را خنثي خواهد کرد.

جمهوری اسلامی در دهه هشتاد به منظور گسترش روابط تجاري اش با کشور هاي دیگر سرمایه گذاري هائی آغاز کرد؛ این کشور ها شامل روسیه، چین، کشورهاي اتحادیه اروپا و همینطور کشورهاي در حال توسعه مثل سوریه، ونزوئلا و هند مي شدند. ایران صاحب 10 درصد ذخایر نفتي جهان است و به همین دلیل اقتصاد این کشور بر اساس درآمد هاي نفتي تنظیم مي شود.در سال 2007، ایران 57 میلیارد دلار درآمد نفتي داشت که نیمي از درآمد دولت را تشکیل مي داد. صادرات نفتي 80 درصد صادرات ایران است.

با این حال، اقتصاد ایران یک اقتصاد سالم نیست. نرخ تورم و بیکاري در حال افزایش است. بعلاوه، در ماه فوریه واردات بنزین ایران 23 درصد از صادرات آن بیشتر بود. جوانفکر، مشاور احمدي نژاد گفت که تصفیه خانه هاي ایران که در دست تعمیر است تا چند ماه دیگر آماده مي شود و قادر است 60 درصد از نیاز هاي ایران را برآورده کند.

باوجود اینکه روسیه به هر چهار قطعنامه علیه ایران راي مثبت داده است، اما رابطه اش با ایران همچنان محکم است و به نظر نمي رسد که تحت تاثیر آخرین قطعنامه شوراي امنیت قرار گرفته باشد. روسیه رآکتور اتمي بوشهر را تعمیر مي کند و قرار است موشک هاي اس300 را در اختیار ایران بگذارد. روسیه و ایران درکنار قطر، اخیرا توافقنامه اي را امضا کرده اند که بموجب آن روابط خود را در زمینه انرژي گسترش مي دهند. این سه کشور صاحب 40 درصد منابع گاز طبیعي دنیا هستند. بعلاوه از سال 2008، ایران و روسیه روابط تجاري خود را در زمینه کشاورزي، ارتباطات و هواپیمایي، گسترش داده اند.

با نگاهي به آخرین قطعنامه صادر شده علیه ایران این سووال پیش مي آید که آیا روسیه مي تواند به وعده خود مبني بر فروش موشک هاي اس 300 عمل کند یا نه. سرگئي ایوانوف، معاون نخست وزیر روسیه اعلام کرد که روسیه همچنان این حق را دارد که این موشک ها را براي ایران بفرستد. او گفت: "تحریم هاي اسلحه شامل سلاح هایي چون سلاح هاي سنگین، ناو هاي جنگي و هلی کوپتر هاي دریایي، تانک و سلاح هاي سبک مي شود و سلاح هاي دفاعي شامل این تحریم ها نمي شود. زماني که با زبان قانون حرف مي زنیم و نه زبان تبلیغات سیاسي، هیچ چیز نمي تواند مانع ما از فروش موشک به ایران بشود. اینکه ما این کار را بکنیم یا نه یک تصمیم سیاسي است." وي اضافه کرد که در آستانه گسترش روابط تجاري و افزایش سرمایه بین دو کشور، روسیه این روابط را قرباني نخواهد کرد.

روابط با چین

چین هم روابط اقتصادي و تجاري گسترده اي با ایران دارد. این کشور هم مثل روسیه از سه قطعنامه قبلي علیه ایران حمایت کرده است و همچنان با ایران همکاري مي کند.شرکت هاي مختلف چیني در زمینه انرژي با ایران همکاري مي کنند و این شامل قرارداد 2 میلیارد دلاري براي توسعه میدان نفتي آذربایجان و قرارداد 3 میلیارد دلاري پارس جنوبي براي تولید گاز مایع، مي شود.چین در مجموع 29 میلیارد دلار قرارداد با ایران دارد. با این حال این ارقام فقط ارقام رسمي است.کارشناسان حدس مي زنند که حجم این قرارداد ها که از طریق امارات صورت مي گیرد، به 36 میلیارد دلار مي رسد. واردات کالاهاي چیني سهم زیادي در واردات ایران دارد و این کشور در عوض 12 درصد انرژي مورد نیاز چین را تامین مي کند. طبق آخرین پیش بیني هاي شرکت ملي نفت چین، واردات نفتي چین از ایران در سال آینده ممکن است به 9.1 برسد.

ایران هم اعلام کرده است که مجلس این کشور قصد دارد همکاري هایش را با آژانس بین المللي انرژي اتمي کاهش بدهد. به گفته علي اکبر صالحي ایران به برنامه هاي اتمي اش ادامه خواهد داد. این احتمال هم وجود دارد که در صورتیکه کشتي هاي ایران مورد بازرسي قرار بگیرند، این کشور هم عبور و مرور کشتي ها را در خلیج فارس کنترل کند. به هر حال هر تصمیمي که ایران بگیرد با در نظر داشتن سود مشترک بین این کشور و کشورهاي دیگر خواهد داشت. تا اطلاع ثانوي به نظر مي رسد که این شبکه گسترده روابط تجاري با کشور هاي دیگر به ایران کمک خواهد کرد تا دور چهارم تحریم ها را هم از سر بگذراند.