راديو فرانسه، رضا تقی زاده : چهار ماه پس از رد تقاضای ایران برای لغو روادید مسافرتی با جمهوری آذربایجان، تقاضای مشابه جمهوری اسلامی دایر بر لغو روادید مابین تهران و دو شنبه، از سوی جمهوری تاجیکستان نیز رد شد. خودداری کشور های کوچک منطقه از لغو روادید مسافرتی برای اتباع ایران، بیش از هر عامل دیگری، ناشی از نگرانی های امنیتی آنها است.
خودداری کشورهای کوچک منطقه از لغو صدور روادید مسافرتی برای اتباع ایران، علیرغم تلاش جمهوری اسلامی برای دوستانه نشان دادن مناسبات سیاسی با آنها، نشانه عدم توفیق تهران در جلب اعتماد و دوستی دولتهای منطقه، و تداوم احساس عدم اعتماد نسبت به دولت ایران نزد آنها است.
همکاری های منطقه ای
لغو روادید مسافرتی مابین کشورها از جمله ابتدائی ترین گامها در مسیر توسعه همکاری های منطقه ای بشمار میرود. در گامهای بعد، آزادی مهاجرت و اقامت و همچنین آزادی مبادلات مرزی و در نهایت، استفاده از پول مشترک، کشورهای یک منطقه را به یکدیگر نزدیکتر ساخته و عملا مرزهای آنها را به خطوط نمادین جغرافیایی تبدیل میسازد. اتفاقی که طی 40 سال اخیر در اروپا شکل گرفته و جامعه اروپا اینک در مرحله گسترش حدود و در بر گرفتن مناطق تازه است.
کشور های منطقه ایران نیز چنین الگو هایی را از مدتی پیش اتخاذ کرده اند. پیمان همکاری کشور های خلیج فارس که با انگیزه های امنیتی مابین عربستان سعودی، کویت، بحرین، امارات، قطر و عمان منعقد شد اینک در مرحله ایجاد بازار مشترک است. قرار است این کشور ها تا دو سال آینده دارای پول واحد بشوند.
در مورد جمهوری آذربایجان، ایران سال گذشته بصورت یک جانبه مبادرت به لغو مقررات رواید برای اتباع آن کشور نمود. جمهوری آذربایجان بدون اعتنا به این تصمیم تهران، تاکید کرد که مقررات صدور روادید برای اتباع ایران را لغو نخواهد کرد.
در حال حاظر سالانه تا نیم میلیون گردشگر ایرانی به جمهوری آذربایجان سفر میکنند. تعداد بازدید کنندگان جمهوری آذربایجان از ایران سالانه در حدود یک دهم رقم بالا است.
نگرانی امنیتی باکو
علاوه بر نگرانی های امنیتی در قبال اهداف سیاسی جمهوری اسلامی، باکو نسبت به امکان افزایش قاچاق مواد مخدر توسط مسافران ایرانی نیز دارای ملاحظات جدی است. هجوم جویندگان کار از مرزهای ایران و سرازیر شدن سیل مهاجرین اقتصادی از جمله عوامل دیگری است که دولت باکو را از قبول در خواست ایران برای لغو روادید مسافرتی باز داشته است.
از طرفی مناسبات خارجی جمهوری آذربایجان همسو با رفتار ها و مناسبات سیاسی جمهوری اسلامی نیست. منجمله در شرایطی که آذربایجان با اسرائیل دارای مناسبات گسترده سیاسی و همکاری های نظامی و امنیتی است، رییس دولت ایران شعار محو اسرائیل را فریاد میکند.
افزایش آزادی های مسافرتی و عبور از مرزها بدون رعایت مقررات ویزا، میتواند ضریب امنیت در مقابل اقدامات احتمالی خرابکارانه و یا تروریستی را افزایش دهد. بدنبال انفجار مرکز همیاری یهودیان در 18 ژوئیه سال 1994 در بوئنس آیرس، 85 پنج تن از یهودیان و اتباع آرژانتین به قتل رسیدند.
دولت ایران متهم به دست داشتن در اقدام تروریستی یاد شده است. سال قبل کریستینا فرناندز رییس جمهور آرژانتین بار دیگر از ایران خواست متهمان شرکت داشتن در اقدام تروریستی مزبور را به آن کشور مسترد دارد. نام محسن رضایی یکی از داوطلبان رییس جمهوری ایران و همچنین رییس مجمع تشخیص مصلحت جمهوری اسلامی در این لیست قرار دارد.
مداخلات ایران
روز گذشته پس از ادامه انتشار گزارشهای پراکنده و غیر رسمی در محافل مطبوعاتی عرب و پارلمان کویت، وزیر داخله آن کشور از کشف یک شبکه جاسوسی جمهوری اسلامی خبر داد. کشور عربستان سعودی نیز در تائید این خبر به انتشار بیانیه ای پرداخت.
جمهوری اسلامی علاوه بر اتهام دست داشتن در ناآرامی های عراق و افغانستان، متهم به ایجاد نا آرامی و تشدید جنگ داخلی در یمن نیز شده است. این نگرانی ها، بی تردید عادی سازی و توسعه مناسبات سیاسی مابین ایران و کشورهای منطقه را دشوار میسازد.
ادامه محدودیتهای مسافرتی مابین ایران و کشورهای منطقه در حالی است که تقریبا تمامی کشور های همسایه از حدود لغو روادید مسافرتی عبور کرده و در مسیر یک نواخت کردن مقررات تجاری و حتی استفاده از پول واحد قرار گرفته اند.
بیش از 35 سال پیش، ایران با بسیاری از کشورهای بزرگ اروپایی، منجمله بریتانیا، موافقتنامه لغو صدور روادید را امضاء کرده بود. تسهیلات یاد شده پس از انقلاب بطور کامل برای ایرانیان متوقف شد در حالی که اینک تمامی همسایگان عرب ایران در جنوب و همچنین کلیه کشورهای حوزه خزر در شمال از این گونه تسهیلات برخوردارند.
اگرچه آقای حسن قشقاوی معاون حقوقی و پارلمانی وزیر خارجه جمهوری اسلامی و سرپرست امور ایرانیان خارج از کشور، لغو یک جانبه روادید از سوی ایران با پاره ای از کشور های منطقه را نشانه اقتدار دولت متبوع خود خوانده، ولی این اقدام در عمل تمهیدی است برای ترغیب آن کشورها به انجام عمل متقابل.
ارزهای محلی
جمهوری تاجیکستان که از جمله فقیر ترین کشور های جهان بشمار میرود وتا همین اواخر گرفتار جنگ داخلی و نفوذ افغانها و قرقیز ها بود، برای صدور اقامت یکساله جهت ایرانیان، شرط نیم میلیون دلار سرمایه گذاری را قائل شده است.
تا ده سال قبل کشور پیشرفته کانادا پذیرش ایرانیان و صدور اجازه اقامت برای آنها را، تنها به 250 هزار دلار سرمایه گذاری موکول کرده بود. این رقم اینک از سوی کشور تاجیکستان تا دو برابر افزایش یافته است!
با تیره تر شدن مناسبات خارجی و منزوی تر شدن ایران در جامعه جهانی، خدمات مسافرتی برای ایرانیان نیز تدریجا سخت تر از گذشته میشود. جمهوری اسلامی در حال حاظر تنها با معدودی از کشور های خاورمیانه و آفریقا موفق به عقد قرار داد لغو دوجانبه مقررات صدور روادید مسافرتی شده است. قرار دادهای یاد شده نیز اغلب با انگیزه های سیاسی صورت گرفته و نه جاذبه های واقعی مسافرتی.
در حالی که کشور های کوچک منطقه و حتی همسایگان ایران حتی از پذیرش تقاضای لغو روادید برای ایرانیان خودداری میورزند آقای احمدی نژاد اصرار دارد که در مبادلات تجاری ایران با آنها از پول های محلی بجای ارزهای معتبر بین المللی استفاده شود.
به این ترتیب، در اقدامی مشابه با لغو یکجانبه صدور ویزا برای اتباع کشور های همسایه که به نتیجه نرسیده، و در اثبات میل ایران برای توسعه مناسبات دوستانه با همسایگان، باید انتظار داشت که بجای راه پیدا کردن ریال ایران به کشور های منطقه، از این پس پول های محلی کشور های منطقه، در بازار ایران انباشته شده و در ردیف ذخایر ارز خارجی ایران قرار بگیرند.
