هم تهمت است هم دروغ

واکنش خامنه ای به ترکیب "حکومت آخوندی"

محمد رضا یزدان پناه

سالها پس از آنکه نظام جمهوری اسلامی توسط طیفی از مخالفانش به "حکومت آخوندی" تعبیر شد، آیت الله علی خامنه ای ضمن سخنانی به این مسئله واکنش نشان داد. رهبر جمهوری اسلامی که در قم به سر می برد در جمع تعدادی از روحانیون و طلبه ها و اساتید حوزه علمیه این شهر، نسبت دادن حکومت آخوندی به نظام تحت رهبری خود را یک "تهمت و دروغ آشکار" توصیف کرد.

به گفته آیت الله خامنه ای "نظام اسلامي، حکومت دين و ارزشهاي ديني است نه حکومت افراد روحاني."

"حکومت آخوندی" عبارتی است که پس از انقلاب بهمن 1357 توسط برخی از گروه های مخالف نظام تازه تاسیس مورد استفاده قرار گرفت.یکی از این گروه ها سازمان مجاهدین خلق بود که در توصیف جمهوری اسلامی از عبارت "حکومت آخوندی" استفاده می کند. این گروه اپوزیسیون جمهوری اسلامی همچنین رهبر جمهوری اسلامی را "ولی فقیه ارتجاع" می نامد.

اینک پس از 30 سال و در حالیکه افراد و گروه های دیگری نیز از این ترکیب برای توصیف جمهوری اسلامی استفاده می کنند، آیت الله خامنه ای علاوه بر اینکه این سخن را "دروغ و تهمتی آشکار" می خواند، می گوید: "در نظام اسلامي، صرف روحاني بودن براي به دست گرفتن مسئوليت هاي حکومتي کافي نيست."

به گفته وی "روحاني بودن به تنهايي صلاحيت آور نيست همچنانکه موجب سلب صلاحيت هم نمي شود."

آقای خامنه ای در عین حال تقسیم روحانیون به "آخوند حکومتی" و "آخوند غیرحکومتی" را یک "غلط فاحش" دانسته و اضافه کرده است: "رفتن به سمت حکومت ومسئوليت هاي حکومتي مانند هر هدف ديگر اگر براي مسائل دنيوي و هواي نفس باشد مردود است اما اگر يک روحاني با اهداف معنوي و الهي، از نظام حمايت و يا مسئوليتهاي حکومتي قبول کند اين کار، از برترين مصاديق امر به معروف و نهي از منکر و مصداق بارز مجاهدت في سبيل الله است."

رهبر جمهوری اسلامی بر این مبنا خواستار "هوشياري" در مقابل دو مفهوم "غلط و انحرافي" يعني "حکومت آخوندي " و نيز "تقسيم روحانيت به آخوند حکومتي و غيرحکومتي" شد و افزود: "آنها مي خواهند نظام را از پشتوانه عظيم فکري، عقلي و استدلالي علما محروم کنند و به خيال خود روحانيت انقلابي و حاضر در صحنه را منزوي و بدنام سازند که بايد با اين اهداف، هوشيارانه مقابله کرد."

هاشمی: حکومت ما آخوندی است

واکنش تند آیت الله خامنه ای به طرح بحث "حکومت آخوندی" توسط مخالفان جمهوری اسلامی در شرایطی بیان می شود که پیش از این اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس مجلس خبرگان رهبری، گفته بود آنهایی که می گویند حکومت ایران آخوندی است "درست می گویند."

آیت الله هاشمی رفسنجانی که در نیمه دوم مردادماه سال 1387 به مشهد سفر کرده بود، در جمع روحانیون و طلبه های حوزه علمیه این شهر اظهار کرده بود: "عده‌ای می‌گویند حکومت ما حکومت آخوندی است که درست هم می‌گویند، چرا که هم اکنون در دستگاه‌های مختلف روحانیت نقش پررنگی دارد، البته کار اجرایی دست دیگران است كه حق هم است؛ چون آنها متخصص هستند؛ اما امروز اگر کار ناشایستی صورت گیرد، مردم به روحانیت و اسلام بدبین می‌شوند."

وی بر این مبنا، اموری مانند "تشکیل نهادهای اسلامی، حاکمیت ولایت فقیه و تدریس علما در دانشگاه‌ها" را نمونه هایی از "دستاوردهای نظام" دانسته و افزوده بود: "اگر خلافی یا سوءمدیریتی صورت گیرد، تنها به عامل آن برنمی‌گردد، بلکه به مدیر مجموعه نیز برمی‌گردد."

هاشمی رفسنجانی که به عنوان یکی از تئوریسین های اصلی انقلاب و سپس جمهوری اسلامی شناخته می شود، مدل حکومتی جمهوری اسلامی را یک مدل "جدید" عنوان کرده و گفته بود: "بحث ولایت فقیه که حضرت امام در نجف آن را تدریس می‌کردند، مبدا حکومت قرار گرفت که در تشکیل حکومت بی‌سابقه است."

آیت الله خمینی و حکومت آخوندها

اشاره رئیس مجلس خبرگان رهبری به بحث ولایت فقیه که منشاء تشکیل جمهوری اسلامی و حکومت روحانیون در ایران شد، به مباحثی بود که آیت الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی در کتاب ولایت فقیه خود به طرح آنها پرداخت.

آیت الله خمینی در این کتاب که در زمان اقامت در نجف آن را به رشته تحریر درآورد و همچنین در مباحث درسی خود، حکومت را در اختیار روحانیون و فقها یا "ولی امر" عنوان می کرد.

با وجود این، نظرات آیت الله خمینی در آستانه پیروزی انقلاب 1357 دچار تغییرات اساسی شد.

وی در مصاحبه ها و موضع گیری های خود در آن مقطع ولایت را با "جمهور مردم" عنوان و تصریح می کرد که "علما خود حكومت نخواهند كرد. آنان ناظر و هادی مجريان امور مي‌باشند."

آیت الله خمینی همچنین با بیان اینکه شخصا قصد پذیرش مسئولیتی در دولت آینده را ندارد، در سخنرانی 26 دی ماه 57 خود در فرانسه گفته بود: "من چنين چيزي نگفته‌ام كه روحانيون متكفل حكومت خواهند شد. روحانيون شغلشان چيز ديگري است."

رهبر انقلاب اسلامی همچنین تصریح کرده بود که: "من و ساير روحانيون در حكومت پستي را اشغال نمي‌كنيم، وظيفه روحانيون ارشاد دولت‌ها است. من در حكومت آينده نقش هدايت را دارم."

اما به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی و طبق قانون اساسی جدید، رهبری جمهوری اسلامی بر عهده یک روحانی به عنوان ولی فقیه قرار داده شد و اختیارات قانونی گسترده ای به وی اعطا شد. همزمان بسیاری از دیگر نهادهای پراهمیت نظام نیز در اختیار روحانیون قرار گرفت.

تعدادی از تحلیلگران معتقدند که به دنبال حوادث سال های ابتدایی انقلاب که در نهایت به عزل ابوالحسن بنی صدر، اولین رئیس جمهور ایران از این سمت انجامید، راه برای ورود روحانیون به ساختار عالی حکومتی ایران باز شد.مسئله ای که بیش از همه از اختلافات بنی صدر با روحانیون ارشد حزب جمهوری اسلامی مانند هاشمی رفسنجانی، محمدحسین بهشتی، سید علی خامنه ای و... ناشی می شد.

هم اکنون ناظران اعتقاد دارند با توجه به قدرت گیری روزافزون نهادهای امنیتی و نظامی و در راس آنها سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ساختار حقوقی و حقیقی جمهوری اسلامی، دیگر نمی توان حکومت ایران را حکومت روحانیون به شمار آورد، هرچند روحانیون کماکان کنترل بسیاری از نهادهای حساس نظام را بر عهده دارند و رهبر جمهوری اسلامی به عنوان قدرتمندترین مقام نظام نیز از میان آنها انتخاب می شود.